Afrika ülkeleriyle ilişkilerimizin içinde bulunduğu aşamanın değerlendirilmesi ve ilişkileri daha da geliştirecek ilave yol ve yöntemlerin belirlenmesi amacıyla, 18-21 Ağustos 2008 tarihlerinde 49 Afrika ülkesi ile Afrika Birliği dâhil 11 uluslararası ve bölgesel örgüt temsilcisinin katılımıyla, İstanbul’da I. Türkiye-Afrika İşbirliği Zirvesi düzenlenmiştir. Zirvede kabul edilen “Türkiye-Afrika İşbirliği İstanbul Deklarasyonu: Ortak Bir Gelecek İçin İşbirliği ve Dayanışma” ve “Türkiye-Afrika Ortaklığı İçin İşbirliği Çerçevesi” başlıklı belgeler Türkiye-Afrika ilişkilerini sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmuştur.
Türkiye’ni Sahra-altı Afrika (SAA) ülkeleriyle ilişkilerinde son yıllarda pek çok alanda önemli mesafe kat edilmiştir. 1998 yılında başlayan, 2005 yılında Afrika Birliği’ne (AfB) gözlemci üye olunması ve 2008 yılında Türkiye’nin AfB tarafından stratejik ortak olarak ilan edilmemizle ivme kazanan çok boyutlu Afrika’ya Açılım Politikası süreci kapsamında bölge ülkeleriyle başta siyasi ilişkiler olmak üzere ticaret, yatırımlar, kültürel projeler, güvenlik ve askeri işbirliği ve kalkınma projeleri gibi birçok alanda hızlı ilerleme sağlanmıştır. Başarıyla tamamlanan Afrika’ya Açılım Politikası yerini 2013 yılı itibariyle Afrika Ortaklık Politikasına bırakmıştır.
Türkiye’nin 2023 yılında 500 milyar dolar ihracat hedefinde Afrika önemli bir yere sahiptir. Söz konusu hedef kapsamında Mısır, Cezayir, Libya, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Nijerya, öne çıkan kıta ülkeleridir. Buna karşın, bugün itibariyle yalnızca Mısır, Tunus, Fas ve Mauritius ile Serbest Ticaret Anlaşmamız mevcuttur. Dolayısıyla, müzakerelerin devam etmekte olduğu Gana, Sudan, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Kamerun ve Libya gibi ülkelerle anlaşmaların kısa sürede sonuçlandırılabilmesi önem arz etmektedir.
Türkiye’nin Afrika ülkeleriyle 2003’ten beri artış göstermekte olan ikili ilişkilerinin arkasında Türkiye’nin Afrika’ya yönelik Ticari ve Ekonomik İyileştirme Stratejisi bulunmaktadır. Söz konusu strateji, 2014’te Malabo, Ekvator Ginesi’nde gerçekleşen Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi’nde Kıta’nın değişen koşul ve ihtiyaçlarına uygun şekilde güncellenmiştir. Türkiye’nin Afrika’ya doğrudan yatırımını ve kıtadaki iş imkanlarını artırmak, ve Afrika ülkelerinin ekonomik kalkınmasına uygun bir ortam oluşturmak için Strateji’nin vizyon ve amaçları yeniden gözden geçirilmiştir.
| Büyükelçiliklerimiz | 43 Büyükelçilik (7 Büyükelçilik daha açılması öngörülüyor) | Ankara’da 36 Afrika ülkesinin Büyükelçiliği bulunmaktadır |
| Ankara’daki Afrika Büyükelçilikleri | 37 Büyükelçilik | |
| Maarif Vakfı Okulları | 144 Eğitim Kurumu (129 okul), 17 Yurt | TMV, 24 Afrika ülkesinde 18.862 öğrenci ve 888 derslik kapasiteli 129 okulda toplam 12.725 öğrenciye eğitim vermektedir. |
| TİKA Koordinasyon Ofisleri | 22 Program Koordinasyon Ofisi | |
| Yunus Emre Türk Kültür Merkezi Ofisleri | 8 | |
| Ticaret Müşavirlikleri | (Tüm Afrika’da) 7’si münhal 26 Ticaret Müşavirliği | Ayrıca İskenderiye’de bir Ataşelik ve Kazablanka’daki bir Ticaret Ofisimiz bulunmaktadır. |
| Askeri Ataşelikler | 11 | |
| THY Uçuşları | 39 ülkede 60 noktaya THY uçuşları | Halen 14 noktaya kargo uçuşları devam etmektedir. |
| DEİK/Türkiye-Afrika İş Konseyleri | 45 İş Konseyi (40’ı Sahra-Altı Afrika Ülkesi) | 50 muhatap kuruluş ile faaliyetler yürütülmektedir. |
Karşılıklı üst düzey ziyaretler Afrika Ortaklık Politikamızın sürdürülmesinde önemli bir işlev görmektedir. Sayın Cumhurbaşkanımız, Başbakanlığı dönemi dahil olmak üzere bugüne kadar 28 Afrika ülkesini (Cezayir, Cibuti, Çad, Ekvator Ginesi, Etiyopya, Fas, Fildişi Sahili, Gabon, Gambiya, Gana, Gine, Güney Afrika Cumhuriyeti, Kenya, Libya, Madagaskar, Mali, Mısır, Moritanya, Mozambik, Nijer, Nijerya, Senegal, Somali, Sudan, Tanzanya, Tunus, Uganda, Zambiya) ziyaret etmişlerdir.
Afrika Kıtası’yla toplam ticaretimiz 2003 yılında 5,4 milyar Dolar seviyesinden, 2020 yılı sonu itibariyle ise 25,3 milyar Dolar seviyesine ulaşmıştır. Sahra-altı Afrika (SAA) ülkeleriyle ise 2003 yılında 1,35 milyar Dolar olan ticaret hacmimiz, 2020 yılında 10 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. Salgın koşullarına rağmen, 2020 yılında ticaret hacminin istikrarlı düzeyde tutulması önemli bir başarı olarak görülmektedir.
Türk müteahhitlik firmalarının üstlendiği proje hacmi ise hızla büyüyerek Afrika'da 71,1 milyar Dolar düzeyine ulaşmıştır. Bunun 19,5 milyar Doları SAA ülkelerinde bulunmaktadır.
Afrika’daki Türk doğrudan yatırımları (stok) 2003’te 100 milyon dolar iken 2019'da 6,5 milyar doları aşmıştır. Ekim 2015’te yayınlanan bir rapora göre (financial times) Afrika’daki doğrudan yabancı yatırımlar arasında en fazla istihdam Yaratanın Türk yatırımları olduğu kaydedilmiştir (2014’te 16.593 kişilik istihdam).
Ülkemiz 2013 yılı itibariyle, AfKB-Afrika Kalkınma Bankası’na üye olmuştur. Bu üyelikle birlikte, Türk firmalarının ve gerçek kişilerin AfKB, Afrika Kalkınma Fonu ve Nijerya Güven Fonu tarafından finanse edilen proje ve programlar kapsamında açılan ihalelere katılmaları mümkün olmuştur.
Ülkemiz Afrika ülkeleriyle ulaşım imkânlarını geliştirmek, işadamlarının karşılıklı olarak birbirleriyle temaslarını kolaylaştırmak, Türkiye’nin Afrika halklarının Dünya’ya ulaşımında bir kavşak noktası olmasını temin etmek ve halklar arasındaki bağlantıların güçlendirilmesini teminen THY’nin Afrika’ya uçuşlarının sayısının artırılmasını teşvik etmektedir.
THY seferleri karşılıklı seyahatler yapılmasını kolaylaştırmış ve halklar arasındaki temasları da artırmıştır. Bu çerçevede, ülkemize gelen Afrikalı sayısında da büyük artış kaydedilmiştir.
Dışişleri Bakanlığı Diplomasi Akademisi tarafından 1992 yılından bu yana düzenlenen “uluslararası genç diplomatlar eğitim programı”na bugüne kadar Afrika ülkelerinden yaklaşık 200 diplomat katılmıştır.
İkili planda da birçok Afrika ülkesinden diplomatlara (Somali-Somaliland dahil, Madagaskar, Lesotho, Güney Sudan, Sudan, Kenya, Nijerya, Namibya) kısa süreli eğitim programları düzenlenmektedir.
Türkiye, Afrika’da barış ve istikrarın sağlanması faaliyetlerine katkıda bulunmaya önem atfetmektedir. Bu doğrultuda, Afrika’da halen görev yapmakta olan 9 bm misyonu’ndan 5’ine mütevazı rakamlarla da olsa ağırlıklı olarak polis unsurlarıyla (MONUSCO/KDC, UNAMID/Darfur, UNMISS/Güney Sudan, UNOCI/Fildişi Sahili ve UNMIL/Liberya) personel katkısında bulunmaktadır.
Türkiye, önde gelen donör ülkelerden biri olarak, küresel sorumlulukların ve gıda güvenliği, açlıkla mücadele, sürdürülebilir çevre, eğitim ve sağlık gibi ihtiyaçların farkında olarak hareket etmektedir.
Türkiye, aynı zamanda, insani ve kalkınma yardımlarını bütüncül bir yaklaşımla birlikte ele almaktadır.
Sağlık sektörü son dönemde Türkiye’nin insani yardımlarına ilişkin öne çıkan Alanlardan birisi olmuştur. Türkiye’nin 20’ye yakın Afrika ülkesi ile sağlık alanında ikili İşbirliği anlaşması mevcuttur.
Hedef Ülkeler: Etiyopya, Güney Afrika Cumhuriyeti, Nijerya, Libya ve Mısır
Öncelikli Ülkeler: Angola, Fildişi Sahili, Gana, Kenya, Mozambik, Senegal, Tanzanya ve Fas
Yeni Ekonomi Programı (Orta Vadeli Program) YEP 2020-2022” kapsamda Dışişleri Bakanlığı, Afrika'ya olan ihracatımızın artırılması konulu eylemin hayata geçirilmesinden sorumlu Bakanlık olarak tespit edilmiştir.
“Afrika'ya olan ihracatımızın artırılması, ülkemizin rekabet gücünün yüksek olduğu ürün ve ürün grupları belirlenerek hedef ülke ve sektörlere yönelik iş dünyası, diplomasi ve finansman ayağını temel alan bütüncül bir yaklaşım ile ele alınacaktır.”